Fundacja rodzinna
Narzędzie sukcesji i efektywnego inwestowania rodzinnego majątku
Dotychczas proces przekazania sterów przedsiębiorstwa następnym pokoleniom był dużo bardziej skomplikowany. Właściciele firm mieli możliwość przekazania udziałów lub akcji w ramach darowizny lub spadku. W perspektywie kilku pokoleń mogło to oznaczać duże rozproszenie majątku. Dodatkowo w przypadku spółek osobowych takie przekazanie udziałów mogłoby zostać zablokowane przez innych wspólników.
W celu zapobiegnięcia takim problemom do polskiego porządku prawnego wprowadzono instytucję fundacji rodzinnej. Jej głównym celem jest akumulacja rodzinnego majątku w celu ułatwienia sukcesji.
Podatkowe korzyści wynikające z założenia fundacji rodzinnej
W przypadku fundacji rodzinnych najważniejszą korzyścią podatkową jest podmiotowe zwolnienie fundacji od podatku i opóźnienie momentu zapłaty podatku do chwili faktycznej wypłaty środków. To rozwiązanie może być szczególnie atrakcyjne dla przedsiębiorców, którzy prowadzą równolegle kilka spółek i planują transferować środki w celu ich reinwestycji. Wówczas otrzymanie środków od jednej spółki w ramach dywidendy nie będzie skutkować obowiązkiem zapłaty podatku po stronie fundacji rodzinnej, które to środki mogą zostać wykorzystane do tego, aby dokapitalizować inną spółkę dodatkową kwotą wkładu lub pożyczką.
W przypadku przedsiębiorców, którzy chcą się wycofać z prowadzonej działalności, fundacja rodzinna pozwala na dokonanie tego poprzez zbycie udziałów lub akcji bez podatku. Wówczas przedsiębiorca zamiast zbyć udziały lub akcje na rzecz innego podmiotu, może przekazać je w formie darowizny do fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna, z uwagi na przysługujące jej zwolnienie podmiotowe, co do zasady nie zapłaci podatku CIT od sprzedaży udziałów. Należy jednak pamiętać, że organ podatkowy może badać, czy nie zachodzą przesłanki do zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR).
Korzyści podatkowe u beneficjentów pojawiają się w szczególności wówczas, gdy fundatorami fundacji rodzinnej są osoby należące do tzw. „zerowej” grupy podatkowej. Wówczas wypłata świadczenia może być w całości zwolniona od podatku po ich stronie. W takim przypadku opodatkowanie wystąpi wyłącznie po stronie fundacji rodzinnej.
Na potrzeby poniższego przykładu rozważmy 3 warianty związane z wypłatą dywidendy. W pierwszym wypłaca się ją bezpośrednio do beneficjentów bez zaangażowania fundacji rodzinnej. W drugim wariancie dywidenda zostanie wypłacona do fundacji rodzinnej i później wypłacona beneficjentowi, który jest uprawniony do skorzystania ze zwolnienia w PIT w 50%, ponieważ tyle wynosi jego udział w majątku wniesionym do fundacji. W trzecim wariancie dywidenda zostanie wypłacona do fundacji rodzinnej i następnie do beneficjenta, który ma prawo do skorzystania ze zwolnienia w pełnej wysokości.
Na potrzeby poniższych analiz założono, że stawka podatku PIT wynosi 10% a dywidenda nie jest reinwestowana.
| Wariant Kwota | Wariant 1. Bez fundacji rodzinnej | Wariant 2. Z fundacją rodzinną i zwolnieniem 50% w PIT | Wariant 3. Z fundacją rodzinną i zwolnieniem w PIT |
| Kwota dywidendy | 100 000 zł | ||
| Podatek CIT od wypłaconego świadczenia przez fundację rodzinną | nie dotyczy | 15 000 zł | 15 000 zł |
| Kwota brutto wypłaty na rzecz beneficjenta | 100 000 zł (wypłaca spółka) | 100 000 zł (wypłaca fundacja) | 100 000 zł (wypłaca fundacja) |
| Podatek PIT po stronie beneficjenta | 19 000 zł | 5 000 zł (zwolnienie 50%) | 0 zł (zwolnienie 100%) |
| Całkowity podatek do zapłaty | 19 000 zł | 20 000 zł | 15 000 zł |
Podsumowanie
Stworzenie fundacji rodzinnej o odpowiedniej strukturze fundatorów i beneficjentów pozwala na oszczędności podatkowe nie tylko po stronie samej fundacji, ale również jej beneficjentów. W tym celu istotne jest odpowiednie sformułowanie statutu, określenie grupy beneficjentów i zaplanowane wnoszenie darowizn i wkładów do fundacji.
W zależności od planowanych działań, oczekiwane korzyści podatkowe warto zabezpieczyć poprzez uzyskanie opinii zabezpieczającej, ograniczającej ryzyko kwestionowania tych korzyści na podstawie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.
Świadczymy usługi doradztwa podatkowego w zakresie fundacji rodzinnych:
01
Wspólny warsztat
Wspólnie z doradcami prawnymi opracowujemy koncepcję dla wprowadzenia fundacji rodzinnej do struktury w grupie spółek
02
Analiza dokumentów
Opiniujemy założenia funkcjonowania fundacji rodzinnej i dokumenty założycielskie, tj. statut fundacji, planowane działania biznesowe (dozwoloną działalność fundacji rodzinnej)
03
Zabezpieczenie podatkowe
Zabezpieczamy ryzyka podatkowe w drodze interpretacji indywidualnych lub opinii zabezpieczających, w zależności od stanu faktycznego.
Fundator i beneficjent w fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna jest ustanawiana przez fundatora, czyli osobę fizyczną, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Sama fundacja może mieć nawet kilku fundatorów, jeżeli zakładana jest poprzez akt założycielski. W przypadku utworzenia fundacji w testamencie fundatorem może być wyłącznie jedna osoba.
Oprócz fundatorów istotnymi osobami w fundacji rodzinnej są beneficjenci, czyli podmioty, które mogą otrzymywać świadczenia od fundacji rodzinnej np. w formie pokrycia kosztów utrzymania lub kształcenia. Beneficjentami mogą być osoby fizyczne, w tym sam fundator, ale również organizacje pozarządowe.
Powstanie fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna zakładana jest przez fundatorów poprzez złożenie oświadczenia w akcie założycielskim lub testamencie. Następnie fundatorzy powinni sporządzić statut fundacji, który jest jednym z najważniejszych dokumentów, ponieważ wpływa na zakres praw i obowiązków poszczególnych podmiotów w fundacji rodzinnej.
Oprócz statutu fundatorzy powinni sporządzić również spis mienia i ustanowić organy wymagane przez przepisy lub statut. Do tych organów należy zarząd fundacji i zgromadzenie beneficjentów. Zadaniem zarządu jest m.in. prowadzenie spraw fundacji i realizacja jej celów oraz zgromadzenie beneficjentów, które jest odpowiednikiem walnego zgromadzenia akcjonariuszy i w którego skład wchodzą wybrani beneficjenci. Dodatkowo fundator ma możliwość ustanowienia również rady nadzorczej.
W przypadku założenia fundacji rodzinnej konieczne jest również wpisanie jej do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim jako sąd rejestrowy.
Wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej
Ustawowym celem fundacji rodzinnych jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim i spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. W efekcie, fundacja rodzinna może pełnić rolę rodzinnego skarbca, w którym można bezpiecznie przechowywać majątek i pomnażać go dla przyszłych pokoleń.
Przekazanie majątku do fundacji może się to odbyć na trzy sposoby.
- Wkład na fundusz założycielski
Do jego wniesienia są obowiązani fundatorzy podczas zakładania fundacji rodzinnej. Wysokość wkładu powinna być określona w statusie i być nie niższa niż 100 000 zł. Fundatorowi, który wniósł wkład nie przysługuje prawo do jego zwrotu w całości lub części.
2. Darowizna
W tym przypadku przepisy nie przewidują ograniczeń kwotowych ani personalnych. Oznacza to, że darowiznę do fundacji rodzinnej może wnieść nawet beneficjent i może być ona w dowolnej kwocie. Jednakże w przypadku darowizn istotne jest, kto wnosi darowiznę – ma to bowiem wpływ na tzw. proporcję mienia fundacji i może mieć wpływ na zakres opodatkowania późniejszych wypłat z fundacji do beneficjentów.
Jeżeli do fundacji rodzinnej darowiznę wniesie fundator lub jego małżonek, zstępny (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępny (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.) lub rodzeństwo, to uważa się, że darowizna została wniesiona przez fundatora. Jeżeli darowiznę wniesie inna osoba np. kuzyn fundatora, który nie jest w żaden inny sposób spokrewniony z innym fundatorem lub na przykład spółka, wtedy tak otrzymaną darowiznę traktuje się jako wniesioną przez fundację rodzinną.
Przykład
Piotr Nowak i Jan Kowalski są kuzynami i fundatorami ABC Fundacja Rodzinna. Pan Piotr wniósł wkład w wysokości 100 000 zł, z kolei Pan Jan w kwocie 150 000 zł. Syn Pana Piotra, Adam, wniósł do fundacji rodzinnej mienie w wysokości 250 000 zł.
W związku z tym, że Adam jest zstępnym fundatora, wniesiony przez niego wkład będzie traktowany tak, jakby został wniesiony przez fundatora, Pana Piotra. W efekcie udział Pana Piotra w całkowitym mieniu fundacji wynosi 70% a Pana Jana 30%.
Jeżeli do fundacji rodzinnej darowiznę wniesienie wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora np. córka dwóch fundatorów lub brat trzech fundatorów, wówczas przyjmuje się, że mienie wniósł każdy z tych fundatorów w równych częściach.
Przykład
Pani Anna i Pan Stanisław są małżeństwem i fundatorami XYZ Fundacja Rodzinna. Pani Anna wniosła wkład do fundacji rodzinnej w wysokości 60 000 zł a Pan Stanisław w wysokości 40 000 zł. Ich wnuczka, Maria, wniosła darowiznę do fundacji rodzinnej w wysokości 10 000 zł.
Maria jest zstępną Pani Anny i Pana Stanisława. W konsekwencji, wniesiona przez nią darowizna traktowana jest jako wniesiona przez Panią Annę i Pana Stanisława w równej części. Zatem wkład wniesiony przez Panią Annę wynosi 65 tys. zł a wkład wniesiony przez Pana Stanisława 45 tys. zł.
Wniesienie darowizny do fundacji rodzinnej zasadniczo nie podlega opodatkowaniu (brak CIT i podatku od spadków i darowizn po stronie fundacji rodzinnej z tytułu nabycia mienia).
3. Spadek
W tym przypadku zasady są analogiczne jak w przypadku darowizny.
Wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej
Działalność fundacji rodzinnej
Poza gromadzeniem, zarządzaniem majątkiem i wypłatą świadczeń fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą, ale w ograniczonym zakresie.
Do dozwolonych czynności w ramach działalności gospodarczej fundacji rodzinnej należą:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielanie pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom;
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarka leśna.
Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej, co do zasady, powinna mieć charakter pomocniczy względem głównej działalności w postaci zarządzania majątkiem rodzinnym. Niemniej jednak może być prowadzona, ale jedynie w ograniczonym zakresie dopuszczonym w przepisach.
Wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej
Działalność fundacji rodzinnej
Poza gromadzeniem, zarządzaniem majątkiem i wypłatą świadczeń fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą, ale w ograniczonym zakresie.
Do dozwolonych czynności w ramach działalności gospodarczej fundacji rodzinnej należą:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielanie pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom;
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarka leśna.
Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej, co do zasady, powinna mieć charakter pomocniczy względem głównej działalności w postaci zarządzania majątkiem rodzinnym. Niemniej jednak może być prowadzona, ale jedynie w ograniczonym zakresie dopuszczonym w przepisach.
Opodatkowanie fundacji rodzinnych
Fundacje rodzinne są podmiotowo zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych CIT, przez co są szczególnie atrakcyjne. Pozwala to na pomnażanie majątku bez konieczności płacenia podatku od bieżących dochodów przez fundację rodzinną. Opodatkowanie występuje dopiero na etapie wypłaty świadczenia na rzecz beneficjenta, na podobnych zasadach jako to ma miejsce w przypadku tzw. CIT-u estońskiego.
Samo zwolnienie nie obejmuje wszystkich możliwych przychodów uzyskiwanych przez fundacje rodzinne. Ze zwolnienia są wyłączone m.in.
- wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta,
- przekazanie mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej i
- tzw. ukryte zyski.
Ukryte zyski są to świadczenia, które powodowałyby transfer środków do beneficjentów, przy jednoczesnym uniknięciu zapłaty podatku po stronie fundacji np. wypłata odsetek od pożyczki udzielonej przez beneficjenta na rzecz fundacji rodzinnej. Każde z tego typu wymienionych świadczeń będzie wówczas opodatkowane stawką 15% CIT po stronie fundacji.
Dodatkowo opodatkowane są również przychody uzyskiwane z działalności gospodarczej, która wykracza poza ustawowo dozwolony zakres. Takie przychody będą opodatkowane sankcyjną stawką 25% CIT. Przykładem takiej działalności może być np. zwykła działalność handlowa.
Równocześnie fundacja rodzinna może być podatnikiem VAT, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą np. w zakresie najmu i dzierżawy (por. przykładowo interpretacja indywidualna KIS z 02.04.2025 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.47.2025.2.DS).
Opodatkowanie beneficjentów fundacji rodzinnej
W przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów , po ich stronie wystąpi co do zasady opodatkowanie podatkiem PIT.
W przypadku świadczeń otrzymywanych przez fundatora i beneficjentów, którzy zaliczają się do tzw. I lub II grupy podatkowej względem fundatora (określanej na podstawie przepisów o podatku od spadków i darowizn) przewidziana została stawka 10% podatku PIT. Do tej grupy zalicza się m.in. małżonek fundatora, jego wstępni, zstępni, pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa, zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonkowie zstępnych. W przypadku beneficjentów z III grupy podatkowej właściwą stawką będzie 15% PIT i będzie ona dotyczyć np. partnerów, którzy nie zawarli związku małżeńskiego lub innych osób niespokrewnionych ze sobą.
Dodatkowo dla fundatora i beneficjentów, którzy zaliczają się do zerowej grupy podatkowej względem fundatora, czyli jego małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, pasierba, ojczyma lub macochę przewidziane zostało zwolnienie od podatku. Wysokość zwolnionego przychodu zależy od udziału mienia, które wniósł ten fundator w całkowitym mieniu wniesionym przez fundację rodzinną i fundatorów. Sposób obliczania udziału mienia fundatora z całkowitym mieniu wniesionym do fundacji rodzinnej został wyjaśniony wcześniej.
W przypadku świadczenia na rzecz beneficjenta, który należy do zerowej grupy podatkowej względem fundatora, zwolniona od podatku będzie ta część świadczenia, która odpowiada udziale fundatora w mieniu fundacji.
Przykład
Pan Piotr jest fundatorem ABC Fundacja Rodzinna i udział mienia, które wniósł do fundacji wynosi 70%. Pozostała część mienia została wniesiona do fundacji przez kuzyna Pana Piotra. Adam, syn Pana Piotra, otrzymał od fundacji rodzinnej świadczenie w wysokości 10 000 zł.
Adam jest zstępnym fundatora, dlatego będzie uprawniony do skorzystania ze zwolnienia w związku z wypłatą świadczenia. Skoro udział Pana Piotra w mieniu fundacji wynosi 70%, kwota przychodu uzyskanego przez Adama, podlegająca zwolnieniu, wynosi 7 000 zł. Adam zapłaci podatek od pozostałej kwoty, który wyniesie 10% z kwoty 3 000 zł, czyli 300 zł.
W przypadku najbliższej rodziny może dojść do sytuacji, gdy fundator jest również np. małżonkiem innego fundatora. Wówczas do obliczenia kwoty zwolnienia należy zsumować udziały fundatora i jego małżonka. Może to doprowadzić do sytuacji, w której cała wartość świadczenia będzie zwolniona z podatku – potwierdza do Dyrektor KIS przykładowo w interpretacji z 19.03.2025 r. sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.134.2025.1.NM.
Przykład
Przykładowo, Pan Marek i Pani Izabela są małżeństwem. Postanowili założyć fundację rodzinną. Każdy z małżonków jest fundatorem i wniósł wkład w równej wysokości. Do fundacji rodzinnej nie wniesiono innych wkładów ani darowizn. W przyszłości Pan Marek otrzyma świadczenie od fundacji rodzinnej.
Pan Marek jako fundator i jednocześnie małżonek fundatora będzie uprawniony do skorzystania ze zwolnienia od podatku w związku z otrzymaniem świadczenia od fundacji rodzinnej. Świadczenie otrzymane przez Pana Marka będzie mogło skorzystać ze zwolnienia w pełnej kwocie, ponieważ należy zsumować jego udział i udział małżonki.
W przypadku wypłaty świadczeń z fundacji rodzinnej nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące daniny solidarnościowej. Oznacza to, że świadczenia z fundacji rodzinnej nie wliczają się do podstawy opodatkowania tzw. podatkiem solidarnościowym.
Jeżeli są Państwo zainteresowani skorzystaniem z mechanizmów, jakie oferuje fundacja rodzinna, zachęcamy do kontaktu z naszym ekspertem.
Katarzyna Schmidt
tel. +48 509 726 331
email. k.schmidt@bthink.pl
